مصاحبه با معاون آموزش مدرسه حکمرانی شهید بهشتی

با توجه به چهارمین سال فعالیت مدرسه حکمرانی شهید بهشتی و به مناسبت هفته پژوهش روابط عمومی مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، مصاحبه ای با معاون آموزش مدرسه، انجام داده است که خلاصه ای از این مصاحبه جهت اطلاع مخاطبین به شرح زیر تقدیم می گردد.

آقای دکتر قائمی شما از ابتدای فعالیت مدرسه، در این مجموعه حضور داشتید، و همواره با علاقه‌مندی و پشتکار فراوان امور مربوط به آموزش را راهبری می کنید، به عنوان اولین سوال که برای هر مخاطبی مطرح می شود این است که اساساً آموزش در مدرسه حکمرانی شهید بهشتی چه تفاوتی با آموزش در سایر دانشگاه های دیگر دارد؟

با سلام و عرض ادب و احترام و عرض تبریک هفته پژوهش به همه پژوهشگران عزیز و همکاران خودم در مدرسه.

سوال بسیار خوبی است ببینید نظام آموزش عالی در کشور ما در گام اول انقلاب موجب برکات و موفقیتهای بسیاری شده است ولیکن از آسیبهای بسیاری نیز رنج می‌برد. هرچند این آسیبها توسط برخی صاحبنظران به صورت جسته و گریخته بیان شده و بعضاً به اطلاع مقامات مسئول رسیده است اما هیچگاه یک طرح عملی برای رفع ریشه‌ای آنها پیاده‌سازی نشده است. برخی از این آسیبها عبارتند از:

• آموزشهای انتزاعی بدون آمادگی دانشجویان برای پیاده سازی آموخته‌های خود
• انجام پژوهشهایی مبتنی بر شکافهای علمی که دربرگیرنده مشکلات جامعه ما نمی باشد
• فاصله گرفتن میان رفتارهای دانشجویی و دانشگاهی و سبک زندگی در جامعه
• عدم آمادگی دانشجویان برای ورود به فضای اجرایی و اقدامات کاربردی
• عدم انتقال سینه به سینه تجربیات و فقدان روحیه استاد - شاگردی همانند آنچه در گذشته وجود داشت
• برقراری نظام ارزیابی نمره محور و مدرک محور بدون توجه به قابلیتهای متعدد خدادادی دانشجویان

در این راستا مدرسه حکمرانی شهید بهشتی با عنایت به مشکلات جاری در نظام آموزش عالی کشور نظامی کاملاً متفاوت را برای آموزش دورۀ های خود از سال ۱۳۹۹ در دستور کار خود قرار داده. این نظام که می‌توان آن را «نظام تعلیم چندوجهی» نامید، دارای ویژگیهای ذیل می باشد:

• روش آموزش باید به صورت پنج-پنجره‌ای یا سه-پنجره‌ای بوده و دانشجو عضو پویا و فعال کلاس تلقی می‌گردد. در این روش فراگیرنده از یک شنوندۀ صرف که تنها حافظۀ او مورد توجه استاد است خارج شده و مهمترین بازیگر برای شکل‌گیری کلاس آموزشی باشد.
• اساتید باید با طرح مسائل واقعی از جامعۀ کشورمان فضا را برای طرح دیدگاه‌های علمی نظری از یک سو و انطباق آنها با تجربیات عملی از سوی دیگر فراهم کند.
• به منظور ارتباط مؤثر دانشجو با مدرسه برای هر یک از دانشجویان در بدو ورود یک استاد راهنمای داخلی انتخاب شده تا تمام فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و اجرایی دانشجو زیر نظر او صورت گیرد.
• در راستای توجه به ابعاد پژوهشی و اجرایی در تربیت نیروهای انسانی دانشجویان موظفند در خلال هر ترم در کنار فعالیتهای آموزشی خود مجموعه ای از فعالیتهای آموزشی و پژوهشی را انجام دهند.
• نظر به اینکه نظام ارزشیابی از طریق نمره نهایی وضعیت دانشجو را در هر درس مشخص می‌کند در نظام تعلیم چندوجهی نمره نهایی دانشجو در هر درس شامل جمع نمرات آموزشی، پژوهشی و اجرایی آن دانشجو در درس مورد نظر می‌باشد.
• از آنجاکه ممکن است اساتید آموزشی درسها از خبرگان دانشگاهی بوده که به صورت اساتید مدعو در سر کلاسها حاضر می‌شوند در نظام تعلیم چندوجهی در کنار هر استاد مدعو یک استاد داخلی مسئولیت تکمیل وظائف مورد نظر را بعهده دارد.

نظام تعلیم چندوجهی برخلاف نظامهای موجود فقط شامل زیرسیستم آموزش نبوده بلکه دانشجو مکلف است در ۳ زیرسیستم آموزش، پژوهش و اجرایی توانمندی لازم را کسب نماید. ذیلاً این ۳ زیرسیستم معرفی می‌شوند.

زیر سیستم آموزش

این زیرسیستم همانند زیرسیستم آموزش در سایر دانشگاه‌هاست با این تفاوت که اولاً روش آموزش به صورت سه یا پنج پنجره ایست و ثانیاً برای هر کلاس درس یک استاد داخلی معرفی می‌شود و ثالثاً نمرۀ دانشجو در هر درس تابعی از انجام وظایف او در این زیرسیستم و ۲ زیرسیستم دیگر است. در ادامه روش پنج-پنجره ای به عنوان بخشی از این زیرسیستم معرفی شده است. لازم به ذکر است که به محض ورود دانشجویان دکتری به مدرسه برای هر یک از آنان یک استاد راهنمای داخلی تخصیص یافته تا تمام فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و اجرایی او در خلال ۴ سال حضورش در مدرسه زیر نظر آن استاد باشد.

زیرسیستم پژوهش

مدرسۀ حکمرانی شهید بهشتی از ابتدای تأسیس خود در سال ۱۳۹۷ و بنا بر دستور مقام معظم رهبری به دنبال تهیه محتوای لازم برای حکمرانی اسلامی می‌باشد. در همین راستا این مدرسه فعالیتهای پژوهشی به شکلهای مختلفی از جمله برگزاری نشستهای تخصصی، مطالعات گروهی، انتشار نشریه علمی، برگزاری همایش ملی و سایر صور گفتمان سازی به انجام رسانده است. بدیهی است با ورود دانشجویان دکتری به مدرسه بخشی از این وظایف به عهده آنها می‌باشد. لذا در زیرسیستم پژوهشی مدرسه تنها انجام رسالۀ دکتری مدنظر نبوده بلکه دانشجو باید از همان ابتدا یک سیر پژوهشی را در یکی از حوزه‌های ۱۲ گانۀ حکمرانی زیر نظر استاد راهنمای داخلی آغاز کرده تا نهایتاً به تخصص مطلوب در همان حوزه دست یابد. منظور از ۱۲ حوزۀ حکمرانی، حوزه‌های حکمرانی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، دفاعی، امنیتی، زیرساخت، آموزشی و پژوهشی، سیاست داخلی، سیاست خارجی، ساختار و مدیریت، قانون و قضا، مبانی و اصول می‌باشد.

زیرسیستم اجرا

حضور دانشجویان در فعالیتهای اجرایی مدرسه یکی از فرصتهای ایده‌آل برای آشنایی ایشان با حوزۀ اجرا در کشور است. به همین منظور لازم است در زیرسیستم اجرایی، دانشجو عهده دار بخشی از وظایف محوله اجرایی در مدرسه باشد تا هم قوای ذهنی او در حوزۀ اجرا تقویت شده و هم از فضای ایده‌آلیستی ذهنی کمی دور گردد. چنین وضعیتی باعث روحیه واقع گرایانه در دانشجویان شده و آنان را برای درک بهتر پدیده های حوزه های مختلف حکمرانی آماده می کند. مدرسه حکمرانی شهید بهشتی به منظور اهمیت دادن به این موضوع و اعتلا بخشیدن به توان اجرایی دانشجویان بخشی از نمره هر درس در هر ترم را به وضعیت فعالیتهای اجرایی دانشجو در مدرسه اختصاص داده است.

آقای دکتر در صحبت شما مطلبی در مورد روش پنج پنجره ای عنوان شد می شود بیشتر توضیح دهید؟

همانگونه عرض کردم آموزش کلاسی در نظام تعلیم چندوجهی به صورت روش سه یا پنج-پنجره ایست. به این صورت که در اولین پنجره از روش آموزش پنج-پنجره ای یک استاد نظری مباحث تئوریک را در یک حوزه خاص مطرح می کند. در پنجره دوم یک استاد تجربی مثالی از دنیای اجرا یا اصطلاحاً اُفته‌ای (case) را مطرح کرده و از دانشجویان راه حلهای آن را پرسش می‌کند. در پنجره سوم که مهمترین بخش از این روش آموزشی است، دانشجویان از حالت انفعالی خارج شده و در قالب تیمهایی تلاش فکری خود را برای حل مشکل به کار می‌گیرند و محصول فکری خود را به صورت سیستماتیک ارائه می‌نمایند. در پنجره چهارم استاد تجربی راه حل اجرایی عملیاتی خود را مطرح کرده و راه حلهای دانشجویان را نقد و تحلیل می‌کند و نهایتاً در پنجره پنجم استاد نظری با طرح مباحث نظری مجموع گفتگوهای انجام شده را جمع بندی نموده و ارتباط آن را با دنیای علم بیان می‌نماید.

حالت موجز و مختصر روش آموزش پنج-پنجره ای، یک روش آموزش سه-پنجره ای است که طرح اُفته‌ها در کلاس به عهده خود استاد نظری است. در این حالت استاد نظری هم مباحث نظری علمی را مطرح کرده و هم اُفته‌هایی را برای درگیر کردن ذهنی دانشجویان با دنیای واقعی مطرح می‌کند. از آنجاکه بعضاً دعوت کردن ۲ استاد در سر کلاس ممکن است مشکل باشد، روش آموزشی سه-پنجره‌ای می‌تواند موفقتاً جایگزین روش آموزش پنج-پنجره‌ای گردد.

آقای دکتر در سایت مدرسه به سه دوره آموزشی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت اشاره شده است برای مخاطبین توضیح می دهید که این دوره ها چیست؟

بله ببینید یکی ماموریت های مصوب مدرسه که به ما ابلاغ شده تربیت حکمرانان حال و آینده نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است. برای رسیدن به این هدف و انجان این ماموریت چند دوره آموزشی تعریف شده که شما به آن اشاره کردید.

دوره‌های کوتاه مدت

این دوره‌ها که به تبیین، بررسی چالش‌های موجود و ارائه راهبردها می‌پردازد، به منظور ارتقاء مهارت‌ها، توانمندسازی و دانش افزایی حکمرانان بالفعل طراحی و اجرا شده است. مثل دوره استانداران، دوره فرمانداران و سایر دوره هایی که در مدرسه در حال اجرا می باشد.

دوره های میان مدت

این دوره از نظر زمانی دو ترم تحصیلی است و برای دو طیف از مخاطبان برگزار می شود.

گروه اول مخاطبین مدیران فعلی بخشهای کشوری هستند که هم اکنون به عنوان مدیرکل و معاونین وزرا در رده ها و سازمان های مختلف در حال خدمت هستند و احتمالاً در آینده در مناصب حکمرانی قرار می گیرند. این گروه توسط نهادهای حکمرانی به مدرسه معرفی و در یک سال مورد آموزش قرار می گیرند هم اکنون ۶۰ نفر از این عزیزان مشغول طی دوره هستند.

گروه دوم از این مخاطبین جوانان عزیزمان هستند. این دوره‌ها، جوانان کشور را برای پذیرش مسئولیت‌های حکمرانی، در گام دوم و در تراز انقلاب اسلامی آماده می‌‌نماید. چنین مهمی از طریق انتقال هوشمندانه تجارب حکمرانان گام اول انقلاب به صورت نظام‌مند، در مدرسه حکمرانی شهید بهشتی صورت می‌پذیرد.

دوره دکتری یا دوره بلند مدت

با تصویب وزارت عتف مبنی بر اجرای دوره دکتری تخصصی، مدرسه اقدام به پذیرش دانشجوی دکتری به منظور تربیت نظریه‌پرداز، مدرس و نیز تأمین محتوای اسلامی، بومی جهت پشتیبانی از دوره‌های میان مدت و کوتاه مدت نموده است. الان سه دوره دکتری در حال تحصیل در این دوره ها هستند. و دوره اول که ورودی ۱۳۹۹ هستند موفق شدند مراحل آموزش را سپری کنند و وارد مرحله پژوهش شوند.

آقای دکتر برنامه‌ای هم برای توسعه رشته حکمرانی دارید؟

بله اقداماتی در این باره انجام شده که به نظرم اجازه بدهید هر وقت به نتیجه رسیدم اطلاع رسانی شود.

آقای دکتر چیزی که مهم است محتواهای ارائه شده در این دوره هاست. این محتواها چگونه تولید می شود؟

به نکته بسیار مهمی اشاره فرمودید. محتوا بحث کلیدی ما در مدرسه است. از دوره مدیریت آقای دکتر غضنفری یکی از دغدغه های مهم ایشان همواره تولید محتوای مناسب بوده و الحمدالله در دوره مدیریت جدید هم آقای دکتر بختیاری رئیس محترم مدرسه توجه ی جدی به بحث تولید محتوا دارند لذا در مدرسه واحدی تحت عنوان

واحد تولید محتوا تشکیل شده که مسئولیتش را برادر ارجمندم جناب آقای دکتر ابوالفضل محمدی بر عهده گرفتند و به همراه تیمی از استادان صاحبنظر مشغول هستند. فقط چون من هم عضو کمیته تولید محتوا هستم عرض می کنم که در حوزه تولید محتوا مدرسه حکمرانی شهید بهشتی در طول فعالیت ۴ ساله خود با حمایت مسئولین محترم مدرسه به خصوص معاونت محترم پژوهش یکی از غنی ترین مراکزی است که در حوزه حکمرانی محتوا تولید کرده است.

از آقای دکتر قائمی معاون محترم آموزش که وقت گذاشتند و این مصاحبه را انجام دادند قدردانی می کنیم.

روابط عمومی مدرسه حکمرانی شهید بهشتی