در گفتگوی رئیس مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی با خبرگزاری فارس مطرح شد
پاسخ به تمام شایعات درباره راه‌اندازی رشته حکمرانی در دانشگاه‌ها و تشریح کارکردهای آن
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، چند روز پیش در همایش حکمرانی متعالی خراسان رضوی که با حضور جمعی از صاحب نظران، پژوهشگران و مسؤولان، مدیران دستگاه‌های اجرایی استان، مدیران ارشد و موثر در حوزه حکمرانی متعالی در تالار شیخ طبرسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، حسن بختیاری رئیس مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی (ره) که اتفاقاً رئیس کارگروه حکمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم هست، درباره رشته حکمرانی در دانشگاه‌ها صحبت کرد که صحبت‌هایش نظر اهالی دانش بخصوص متخصصان این حوزه را جلب کرد.
بختیاری گفته بود که تاکنون هیچ رشته‌ای برای تدریس در هیچیک از دانشگاه‌ها در حوزه حکمرانی در کارگروه وزارت علوم بررسی هم نشده است چه برسد به آنکه به تصویب شورای گسترش آموزش عالی رسیده باشد.
رئیس کارگروه حکمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین هرگونه ادعای مسؤولان دانشگاه‌ها مبنی بر تصویب رشته‌های حوزه حکمرانی را تکذیب کرده بود.
اما اصلاً رشته حکمرانی چیست؟ حکمرانی موضوعی است میان رشته ای، بین شاخه‌های مختلف علمی که به خصوص داوطلبان مدیریت در دستگاه‌های مختلف در این رشته تحصیل می‌کنند تا علاوه بر تخصص در رشته خودشان در بحث مدیریت نیز دارای اطلاعات و متخصص شوند.
با توجه به اینکه پیش‌تر اخباری مبنی بر تدریس رشته‌های مرتبط با حکمرانی در برخی دانشگاه‌ها را شنیده بودیم و حالا این شنیده‌ها تکذیب شده است، برای اطلاع بیشتر درباره این موضوع با حسن بختیاری رئیس کارگروه حکمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی (ره) گفت‌وگو کردیم.
* فرایند تصویب یک رشته دانشگاهی در مؤسسات آموزش عالی و دانشگاه‌ها
فارس: ابتدا درباره فرایند تصویب رشته حکمرانی در دانشگاه‌ها توضیح دهید.
بختیاری: براساس روش جاری که در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برقرار است، اگر دانشگاهی پیشنهاد ایجاد رشته دانشگاهی حکمرانی را داشته باشد باید مثل بقیه رشته‌ها ابتدا برنامه درسی آن رشته را که در آن مشخصات دوره اعم از محتوای درسی و سرفصل دروس هست را برای کارگروه مربوطه در وزارت علوم ارسال کند، در صورتیکه شورای برنامه‌ریزی این رشته را برای کارگروه ارسال کند این برنامه باید ابتدا در کارگروه تخصصی مربوطه بررسی شود، اگر مورد تائید کارگروه قرار گرفت آنگاه برای تصویب به شورایعالی گسترش آموزش عالی می‌رود و اگر مصوبه کارگروه از سوی شورای عالی گسترش تصویب شد، آن وقت می‌توان گفت که آن رشته برای تدریس در دانشگاه پیشنهاد دهنده تصویب شده است؛ این فرایند تصویب تمام رشته‌های آموزش عالی از جمله رشته حکمرانی است.
* تاکنون هیچ رشته‌ای در حوزه حکمرانی دانشگاه‌ها تصویب نشده است
فارس: با این تفاسیر بفرمایید تاکنون چه تعداد دانشگاه برای راه اندازی رشته حکمرانی درخواست و پیشنهاد داده‌اند؟
بختیاری: بر اساس روند تصویب راه‌اندازی رشته در دانشگاه‌ها که خدمتتان عرض کردم در وزارت علوم مانند بقیه رشته‌ها یک کارگروه هم برای رشته حکمرانی وجود دارد که مسؤولیت آن با بنده است، تا الان که با شما صحبت می‌کنم هیچ رشته و سرفصلی در حوزه حکمرانی در این کارگروه حتی مورد بررسی هم قرار نگرفته است چه برسد به آنکه به تصویب شورای گسترش آموزش عالی رسیده باشد.
* ادعای هر فردی مبنی بر راه‌اندازی رشته حکمرانی در دانشگاه‌ها تکذیب می‌شود
فارس: اما براساس اخبار مسؤولان چند دانشگاه مدعی شدند که رشته و گرایش‌های مرتبط با حکمرانی در دانشگاه‌شان راه‌اندازی شده است.
بختیاری: خیر، ادعاهایی که مبنی بر تصویب رشته حکمرانی هست که ممکن است از سوی مسؤولان یک یا چند دانشگاه مطرح شده باشد به هیچ وجه از سوی کارگروه رشته حکمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد تائید نیست و حتی به صورت صریح می‌توان گفت چنین ادعایی از سوی هر کسی مطرح شده باشد، تکذیب می‌شود.
به صراحت می‌گویم که تا به حال رشته حکمرانی برای تدریس در هیچ دانشگاهی به تصویب شورای عالی گسترش آموزش عالی نرسیده است
* هیچ دانشگاهی تاکنون برای تحصیل در مقاطع آموزش عالی رشته حکمرانی دانشجو پذیرش نکرده است
فارس: با توجه به اینکه مسؤولان دانشگاه‌هایی که چنین ادعایی داشته‌اند از دانشگاه‌های معتبر هستند، اگر دانشجویی برای تحصیل در این رشته پذیرش شود، تکلیف این دانشجویان به چه صورت است؟
بختیاری: من این مسأله را به طور قطع و با اطلاع به شما عرض می‌کنم که هیچ دانشگاهی تا الان برای تحصیل در مقاطع آموزش عالی اعم از مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو پذیرش نکرده است.
اگر بعضی از دانشگاه‌ها یا دانشکده‌ها یا پژوهشکده‌ها دوره‌های در زمینه رشته حکمرانی برگزار می‌کنند، این‌ها صرفاً دوره آموزش آزاد است و ربطی به دوره مقطع‌دار وزارت علوم ندارد.
فارس: یعنی مدرک این دوره‌ها به عنوان مدرک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری پذیرفته نمی‌شود؟
بختیاری: بله درست گفتید، مدرک این دوره‌ها فقط در حد گذراندن یک دوره آزاد آموزشی است.
البته براساس اطلاع ما هیچ دانشگاهی تاکنون ادعا نکرده که دانشجوی حکمرانی برای مقطع آموزش عالی پذیرش کرده است، اما حتی اگر اینچنین هم باشد مدرکی با عنوان مدرک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به این افراد ارائه نمی‌شود.
* ارائه درخواست به کارگروه نشانه تصویب رشته نیست
البته یکی از دانشگاه‌ها درخواست راه اندازی رشته حکمرانی را به کارگروه داده است اما ارائه درخواست به کارگروه به معنای تصویب رشته نیست، بلکه ابتدا کارگروه باید درخواست و پیشنهاد دانشگاه را بر مبنای محتوای درسی و سرفصل دروس ارائه شده بررسی کند، اگر درخواست مورد تائید کارگروه حکمرانی قرار گرفت آنگاه درخواست به شورای گسترش آموزش عالی می‌رود و اگر در این شورا هم به تائید رسید آنگاه تصویب شده و مسؤولان دانشگاه می‌توانند ادعا کنند که رشته حکمرانی در آن دانشگاه راه اندازی شده و برای این رشته دانشجو پذیرش کنند.
در چند روز گذشته من و اعضای کارگروه چنین ادعاهایی را در رسانه‌ها دیده بودیم، من به صراحت عرض می‌کنم که تاکنون در حوزه حکمرانی هیچ رشته‌ای در آموزش عالی به تصویب نرسیده است.
فقط یک رشته آن هم رشته دکترای حکمرانی مصوب شورای گسترش آموزش عالی است که آن هم دوره آموزش عالی دکترای تخصصی حکمرانی مدرسه عالی شهید بهشتی است یعنی فقط این یک رشته در سطح کشور در حوزه حکمرانی مصوبه شورای گسترش آموزش عالی را دارد که این هم مربوط به سال ۱۳۹۸ است و پس از آن حتی یک رشته هم در این حوزه تا به حال تصویب نشده است.
امیدواریم دوستانمان که قصد برقراری رشته در حوزه حکمرانی را دارند با سعه صدر برخورد کنند، با توجه به حساسیت‌های ویژه‌ای که در جامعه در حوزه حکمرانی وجود دارد از تمام رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی که تمایل به راه اندازی رشته حکمرانی دارند تقاضا می‌کنم از ارائه اطلاعات غیر دقیق به جامعه علمی کشور خودداری کرده و اجازه دهند کارگروه حکمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طبق مراحل قانونی خودش درخواست‌ها در این رابطه را بررسی کند و پس از اینکه مراحل قانونی طی شد اگر مجوز شورای گسترش را دریافت کردند در آن زمان می‌توانند رشته برقرار کنند و دانشجو پذیرش کنند.
فارس: درباره کارگروه حکمرانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم توضیح می‌‌دهید؟ آیا این کارگروه در دولت‌های قبلی هم بوده است؟
بختیاری: خیر، این کارگروه از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ تشکیل شده است.
فارس: پس دانشگاه‌ها هنوز فرصت چندانی هم برای ارائه درخواست‌های خود نداشته‌اند.
بختیاری: بله، برخی از دانشگاه‌هایی که تمایل به راه اندازی رشته حکمرانی داشته‌اند، پژوهشکده یا دانشکده ایجاد کردند تا بعداً درخواست خود را ارائه دهند که من فعلاً وارد این موضوع نمی‌شوم.
* کارکرد رشته حکمرانی چیست؟
فارس: با توجه به حساسیت‌هایی که درباره رشته حکمرانی به آن اشاره کردید، درباره کارکردهای رشته حکمرانی هم توضیح دهید. به طور واضح می‌خواهیم به داوطلبان این رشته اطلاعاتی بدهیم تا بدانند که یک فارغ‌التحصیل رشته حکمرانی در آینده چه کاره می‌شود.
بختیاری: ببینید این حوزه بسیار گسترده است اما من در این زمان اندک توضیحات کوتاهی ارائه می‌دهم، در نظام آموزش عالی دوره‌های تخصصی را داریم که پی اچ دی محسوب می‌شوند، این رشته‌ها که قدمت بسیاری هم دارند دانشجو را با ۲ هدف در دانشگاه جذب می‌کنند.
یکی از این اهداف تربیت پژوهشگر برای تولید و بازتولید علم و دانش و توسعه علم در حوزه تخصصی آن رشته و دیگری تربیت استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی برای تدریس دروس رشته‌های تخصصی در آن رشته علمی است، بنابراین در دوره‌های موجود پی اچ دی عمدتاً گرایش بر این ۲ کارکرد است و خروجی آن هم استاد دانشگاه و پژوهشگر است بنابراین افرادی که در دوره‌های پی اچ دی فارغ التحصیل می‌شوند عمدتاً باید استاد دانشگاه یا پژوهشگر آن حوزه تخصصی شوند اما در کشور ما برای مدیریت‌های سطح عالی کشور و برای پست‌های حکمرانی کشور به افرادی نیاز داریم که علاوه بر اینکه از قابلیت‌های دانشی در یک حوزه تخصصی برخوردار هستند دانش و مهارت‌های مدیریتی و دانش و مهارت‌های اداری دستگاه‌های تخصصی آن رشته علمی را هم بدانند تا از عهده امور آن دستگاه بر بیایند.
فارس: اگر ممکن است در این زمینه مثالی بزنید تا موضوع روشن‌تر شود.
بختیاری: به طور مثال در حوزه سلامت ما رشته‌های تخصصی پزشکی زیادی داریم اما کسی که دانش آموخته حوزه جراحی مغز و اعصاب می‌شود این فرد دانش و مهارت ویژه‌اش در حوزه جراحی مغز و اعصاب است اما همین فرد اگر بخواهد در حوزه مدیریتی مغز و اعصاب مشغول به کار شود مثلاً اگر بخواهد به عنوان وزیر، معاون وزیر، مدیر کل یا رئیس یک اداره فعالیت کند علاوه بر آنکه دانش و مهارت‌های حوزه سلامت و جراحی مغز و اعصاب را دارد باید دانش و مهارت‌های مدیریتی هم داشته باشد تا بتواند سازمان تحت مدیریتش را به نحو مطلوب اداره کند، این فرد باید از تفکر راهبردی برخوردار باشد، باید دانش و مهارت مدیریت را داشته باشد و به واسطه اینکه این افراد که ما عنوان حکمران را بر روی آن‌ها قرار می‌دهیم هرگونه تصمیم، گفتار و رفتارشان در سطح ملی تاثیرگذار است باید با قدرت ملی، منافع ملی و امنیت ملی و دانش‌های حول و حوش آن آشنایی داشته باشند، این افراد باید مسائل حوزه جراحی مغز و اعصاب را هم بدانند.
بنابراین ما در رشته‌های حکمرانی به دنبال این هستیم که اگر افرادی می‌خواهند در سطوح عالی کشور کار مدیریتی انجام دهند رشته میان رشته‌ای به نام حکمرانی را خوانده باشند تا دانش و مهارت‌های مدیریتی را هم بدانند.
فارس: این رشته در قالب گروه علوم انسانی است؟
بختیاری: بله، حوزه رشته حکمرانی حوزه علوم انسانی است اما به دلیل اینکه تجلی رشته حکمرانی در حوزه‌های تخصصی مختلف مانند اقتصاد، سلامت، کشاورزی، صنعت، معدن و تمام رشته‌ها هست در هر جا شکل تخصصی خود را می‌گیرد به طور مثال به حکمرانی اقتصاد یا حکمرانی سلامت یا مثلاً حکمرانی کشاورزی و غیره تبدیل می‌شود.
فارس: آیا این رشته در کشورهای دیگر دنیا هم تدریس می‌شود؟
بختیاری: بله، رشته حکمرانی در سایر کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته دایر است و دوره‌های مختلفی در این زمینه برگزار می‌کنند، البته این دوره‌های حکمرانی هم در مقاطع دانشگاهی و هم در مقاطع غیردانشگاهی است.
ما در حال حاضر در مدرسه عالی شهید بهشتی دوره‌های یک ساله حکمرانی را برگزار می‌کنیم که ۷۰ درصد دانشجویان ما در این دوره‌ها دارای مدرک پی اچ دی هستند، یعنی در رشته‌های دیگر مانند عمران، مکانیک، فیزیک، شیمی و غیره پی اچ دی دارند اما برای اینکه بتوانند در دستگاه‌های اجرایی کار مدیریتی انجام دهند دوره یک ساله حکمرانی را در مدرسه عالی شهید بهشتی می‌گذرانند تا بتوانند به خوبی از پس وظایف مدیریتی خود در دستگاه‌های اجرایی بر بیایند.
سروش
نظر شما :