تفاوت ماهوی «حکومت» و «حکمرانی» از منظر حجت الاسلام والمسلمین محسن قنبریان

به گزارش روابط عمومی مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی، نشست تخصصی با موضوع «حکمرانی در میراث اسلامی» با حضور حجت الاسلام و المسلمین محسن قنبریان استاد حوزه و دانشگاه برگزار شد.

در اولین نشست از سلسله نشست‌های «تبیین حکمرانی»، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قنبریان به تشریح تفاوت‌های مفهومی «حکومت» و «حکمرانی» پرداخت و الگوی حکمرانی را از منظر «ولایت» در جامعه تبیین کرد.

 تفاوت بنیادین حکومت و حکمرانی

 قنبریان در آغاز سخنان خود، بر تفاوت ماهوی «حکومت» به عنوان یک نهاد رسمی، با «حکمرانی» به مثابه یک فرآیند گسترده‌تر تأکید کرد. وی حکمرانی را شبکه‌ای از روابط بر پایه «ولایت» دانست که نهادهای رسمی تنها یکی از اجزای آن هستند.

 توزیع ولایت در جامعه؛ از نهاد رسمی تا مردم

 این استاد حوزوی با اشاره به اینکه «شارع مقدس، توزیع ولایت کرده بین نهاد رسمی و نهاد مدنی»، خاطرنشان کرد: «خداوند از طریق اراده مردم، اراده خود را در جامعه حاکم می‌کند.» به گفته وی، این دیدگاه موجب می‌شود حکمرانی منحصر به دولت نباشد، بلکه مجموعه‌ای از اولیاء با دایره‌های مسئولیت متفاوت در آن مشارکت داشته باشند.

 مصادیق عینی توزیع ولایت

 وی برای تبیین بیشتر، به مصادیق متعددی از متون دینی استناد کرد:

*   جهاد: تشخیص جهاد ابتدایی با امام است، اما در جهاد دفاعی برای حفظ کیان اسلام، ولایت حتماً به نهاد رسمی محدود نشده و افرادی مانند «رییس‌علی دلواری» می‌توانند رهبری کنند.

*   اعطای امان: یک غلام یا سرباز عادی سپاه اسلام همانند فرمانده کل می‌تواند به دشمن امان دهد.

*   حکمیت: اگرچه اجازه امام برای حکمیت لازم است، اما درخواست و نیاز به آن لزوماً از سوی امام آغاز نمی‌شود.

*   امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حدود: ولایت این امر حتی تا حدی به پدر در خانواده نیز سپرده شده و تنها بخشی از آن با نهاد رسمی است.

 ترتیب اولیا؛ کلید حل تعارض در حکمرانی

 قنبریان با بیان اینکه «وقتی ولا توزیع شد، مسئله ترتیب و نسبت اولیا مطرح می‌شود»، تصریح کرد: تعیین اولویت و جایگاه هر یک از این اولیا در خط‌مشی‌گذاری‌ها بسیار حائز اهمیت است.

  تأکید بر سنت‌های نخبگان

 این محقق در پایان با استناد به عهدنامه امام علی (ع) به مالک اشتر، بر احترام به سنت‌های جامعه تأکید و خاطرنشان کرد: «امیرالمومنین به مالک می‌گوید سنت‌های نخبگان را نقض نکن و این‌ها بدعت نیست.»

 شایان ذکر است، سلسله نشست‌های تبیین حکمرانی با هدف واکاوی مبانی نظری و الگوهای بومی حکمرانی در مدرسه حکمرانی شهید بهشتی ادامه خواهد داشت.