دکتر حسین صابری: ضرورت حرکت به سمت هوش مصنوعی پایدار

به گزارش روابط عمومی مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی، نشست تخصصی جهاد تبیین با حضور دکتر حسین صابری و با موضوع "حکمرانی هوش مصنوعی" برگزار شد. هدف این جلسه ارائه درکی از الزامات و ساختار حکمرانی در این حوزه استراتژیک بود.

مطالبه رهبری: جایگاه میان ۱۰ کشور برتر جهان

دکتر صابری در ابتدا با اشاره به مطالبات مقام معظم رهبری از سال ۱۳۹۷ در حوزه هوش مصنوعی، هدف کلان را قرار گرفتن ایران در زمره ده کشور برتر این عرصه عنوان کرد. وی آخرین تأکید معظم له در سال ۱۴۰۳ و همزمان با استقرار دولت جدید را نقطه عطفی در این مسیر خواند.

تحول تاریخی هوش مصنوعی: از قواعد تا مدل‌های عصبی

سخنران نشست دو دوره اساسی در توسعه هوش مصنوعی را برشمرد:

۱.  دوره هوش مصنوعی قاعده‌محور: که با خطا همراه بود.

۲.  دوره هوش مصنوعی مدل‌محور: که با توسعه شبکه‌های عصبی و طغیان مدل‌های مختلف همراه شده است.

وی با اشاره به پروژه‌هایی مانند «استارلینک» و «نرولینک»، معماری آینده حکمرانی هوش مصنوعی را ترسیم و اظهار داشت که هم‌اکنون در دوره «هوش مصنوعی ضعیف» قرار داریم و «نرولینک» نقطه ورود به دوره بعدی (هوش مصنوعی عمومی) خواهد بود.

ویژگی‌های جهان جدید و مولفه‌های تمدن آینده

دکتر صابری ویژگی‌های عصر هوش مصنوعی را «سرعت نزدیک به نور»، «ساختار بدون مرز»، «محتواهای بزرگ و ناهمگون» و «پیچیدگی فزاینده» دانست. وی افزود مولفه‌های تمدن آینده اعم از حکمرانی، زندگی شهری، تعلیم و تربیت، پزشکی، اقتصاد و اینترنت، همگی هوشمند خواهند بود و «حکمرانی ما باید بر سیستم‌های هوش مصنوعی باشد.»

تعریف، اهمیت داده و انقلاب یادگیری

هوش مصنوعی به عنوان «شبیه‌سازی فرآیندهای ادراکی انسان (ادراک، یادگیری، کشف و دانش)» تعریف شد. سخنران مراسم تأکید کرد که از سال ۲۰۰۰، هوش مصنوعی وارد «دوره عدم بازگشت» شده و پایه «هفتمین انقلاب نظامی جهان» (خودمختاری) است که در جنگ‌های اخیر نمود یافته است.

همچنین داده به عنوان یکی از عناصر شکل‌دهنده و پایه‌های حکمرانی هوش مصنوعی معرفی شد: «هر چقدر حجم داده بیشتر باشد، کیفیت پاسخ هوش مصنوعی بهتر خواهد بود.» انقلاب پس از سال ۲۰۱۰ نیز یک «انقلاب یادگیری» بر مبنای هوش مصنوعی توصیف شد.

کاربردهای گسترده و ضرورت حکمرانی

کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه‌های متنوعی از نظرسنجی و عقیده‌کاوی سیاسی گرفته تا سیاستگذاری، آموزش، اقتصاد، پزشکی، حمل‌ونقل، کشاورزی و امور نظامی/امنیتی برشمرده شد. دکتر صابری نتیجه گرفت که برای بهره‌گیری از این کاربردها، «نیاز به حکمرانی هوش مصنوعی» اجتناب‌ناپذیر است.

سلسله مراتب و ابعاد حکمرانی هوش مصنوعی

ایشان، سلسله مراتب حکمرانی هوش مصنوعی را به ترتیب: داده، الگوریتم، محاسبات و کاربردها عنوان کرد. وی بر اهمیت پاسخ به پرسش‌های «چیستی، چه‌کسی و چگونگی حکمرانی» پیش از هر اقدام عملی تأکید نمود.

ملاحظات انسانی و مادی

*   عوامل انسانی: سودمندی، امنیت، حریم خصوصی، مسئولیت‌پذیری، شفافیت، دسترسی، قابلیت استفاده، انصاف و رفع سوگیری.

*   عوامل مادی: وابستگی به مواد معدنی و کانی‌های خاص که انحصاراً در اختیار چین است.

اصول اخلاقی نوظهور

اصول اخلاقی در حال شکل‌گیری برای هوش مصنوعی شامل «مسئولیت حرفه‌ای»، «ایمنی و امنیت و شفافیت»، «قابلیت توضیح»، «ترویج ارزش‌های انسانی» و «کنترل انسانی بر فناوری» ذکر شد.

بزرگترین چالش‌های حکمرانی هوش مصنوعی

در پاسخ به این پرسش کلیدی، چالش‌های زیر برجسته شد:

۱.  روند استثماری: هم در شیوه‌ها و هم در کاربردهای هوش مصنوعی.

۲.  جایگزینی نیروی کار: و بیکاری گسترده ناشی از آن.

۳.  قدرت‌آفرینی: و توزیع جدید قدرت در سطح جهانی.

۴.  مالکیت و دسترسی: به داده‌ها، مدل‌ها و دانش (داده‌های باز در مقابل داده‌های بسته).

۵.  تأثیرات زیست‌محیطی: مصرف بالای انرژی و آب توسط سیستم‌های هوش مصنوعی و اثرات آن مانند انتشار کربن.

جمع‌بندی: ضرورت حرکت به سمت هوش مصنوعی پایدار

دکتر صابری در جمع‌بندی نهایی، با در نظر گرفتن همه مباحث و چالش‌های مطرح‌شده، بر لزوم حرکت به سمت دستیابی و به‌کارگیری یک «هوش مصنوعی پایدار» تأکید کرد.

شایان ذکر است، سلسله نشست‌های تبیین حکمرانی با هدف واکاوی مبانی نظری و الزامات عملی حکمرانی در حوزه‌های نوظهور و استراتژیک در مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی ادامه خواهد داشت.