ضرورت وجود مدرسه حمکرانی در نظام جمهوری اسلامی ایران/ هدف این مدرسه درآمدزایی نیست

موضوع آموزش حکمرانی ازجمله موضوعاتی است که در سال‌های اخیر مورد توجه واقع شده است به نحوی که برای تربیت نسل آینده حکمرانی کشور وجود چنین مدرسه‌ای یا به عبارت دیگر چنین دانشکده‌ای ضروری است؛ زیرا با انتقال تجربیات حکمرانان در ۴۰ سال اول انقلاب اسلامی آن هم در بخش‌های مختلف می‌تواند منجر به رفع نقاط ضعف و نیز تقویت موارد قوت عملکرد حکمرانان در مدت یاد شده شود؛ بر این اساس دانشگاه عالی دفاع ملی مدتی است با تأسیس مدرسه حکمرانی سعی دارد به نوعی در ارتقاء حکمرانی در نظام جمهوری اسلامی ایران تلاش داشته باشد. به همین جهت خبرنگار دفاع‌پرس گفت‌وگویی را با «ابوالفضل انصاری» معاون آموزش مدرسه حکمرانی شهید بهشتی دانشگاه عالی دفاع ملی انجام داده که در ادامه آمده است.

* چرا فعالیت مدرسه حکمرانی در نظام جمهوری اسلامی ایران ضروری است؟

ضرورت فعالیت مدرسه حکمرانی در چند موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ ابتدا می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در کشور جمهوری اسلامی ایران داشتن فهم درست از مبانی فقهی ضروری است و بدین سبب مدرسه حکمرانی شهید بهشتی در صدد است تا از طریق علمای دینی و کارشناسان، این مبانی را استخراج کند و در قالب متون درسی و در نهایت نسخه حکمرانی متعالی اسلامی در اختیار فراگیران که همان حکمرانان فعلی و آتی هستند، قرار دهد تا از انحرافات احتمالی به علت عدم آگاهی جلوگیری کند.

موضوع بعدی این است که چون محیط ملی و بین‌المللی کشورمان سرشار از پیچیدگی‌های فناورانه زیست محیطی، نظامی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و دیگر موارد است، حکمرانان برای اداره صحیح کشور یا سازمان و ... نیازمند درک درست چنین پیچیدگی‌ها، شیوه‌ها و مواجهه با آن‌ها هستند.

علاوه بر این مکاتب فکری، ایدئولوژی و حکمرانی متعددی داعیه در اختیار داشتن بهترین‌ها را دارند، در حالی که حکمرانی پیامبر مکرم اسلام (ص) و دیگر ائمه معصومین (ع) بهترین نسخه حکمرانی برای اداره ایران و جهان است، زیرا حکمرانی خوب صرفاً به توسعه و رفاه مادی مردم توجه دارد، ولی حکمرانی اسلامی بعد معنوی و روحی انسان و سیر الی الله را نیز توام با رفاه مادی در اداره امور مردم در نظر دارد.

ضمن اینکه تجارب حکمرانی در گام اول انقلاب اسلامی نیز به علت مشغله مسئولان تاکنون ثبت و ضبط نشده در صورتی که این امر برای ارتقای مهارت حکمرانان فعلی و آتی ضروری به نظر می‌رسد.

* مدرسه حکمرانی دارای چه قابلیت‌هایی است؟

قابلیت‌های مدرسه حکمرانی شهید بهشتی تحت دو عنوان آموزشی و پژوهشی قابل بررسی است که در حوزه پژوهش، تدوین ادبیات ایرانی اسلامی حکمرانی در قالب ترجمه، تدوین و نقد آثار تولید شده، تدوین نظام مسائل کشور و تهیه سیاست نامه لازم، انجام پروژه‌های عمرانی در تمام مسائل کشور مانند اقتصاد، سلامت، بیمه، نظام انتخابات و ... و برگزاری نشست‌های تخصصی و کرسی‌های آزاد اندیشی، همکاری با سایر پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی کشور و جهان از جمله مواردی است که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.

البته در خصوص قابلیت‌های این مدرسه در بخش پژوهش، رصد نواقص و چالش‌های هر حوزه نیز پیش بینی شده که این رصد نامه مبتنی بر نظارت بر فعالیت دستگاه‌ها و موسسات استخراج می‌شود به عبارت دیگر با پایش این فعالیت ها، رصد نامه کامل خواهد شد؛ با این توضیح که هر چند این فعالیت در چشم انداز مدرسه دیده شده، اما فعلاً جزو اقدامات جاری مدرسه نیست.

در حوزه آموزش نیز ارتقای مهارت‌های حکمرانی از طریق برگزاری دوره‌های کوتاه، میان و بلندمدت برای حکمرانان فعلی و آتی، لحاظ شده است؛ البته بدیهی است که دانش آموختگان حکمرانی به طور قطع ممکن است در مناسب حکمرانی قرار نگیرند یا در مشاغل آموزشی و پژوهشی حکمرانی فعالیت کنند.

تهیه و تدوین منابع و محتوای آموزشی مورد نیاز فراگیران موضوع بعدی است که در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرد؛ طبیعتاً محتوا و روش آموزش برای فراگیران و حوزه‌های مختلف همانند بیمه بانکداری، نظام سلامت و ... متفاوت خواهد بود؛ بر این اساس چرخه تهیه محتوای آموزشی از این قرار است که ابتدا مسائل کشور مطالعه و بررسی شده و سپس نظام مسائل و بعد از آن سیاست‌نامه، درس‌نامه و محتوای آموزشی تهیه می‌شود؛ البته این امر با همکاری دستگاه‌های متقاضی آموزش انجام می‌شود تا دقیقاً فراگیران همان موضوعاتی را یاد بگیرند که مورد نیاز دستگاه متقاضی است.

اما روش اجرای آموزش در مدرسه حکمرانی شهید بهشتی متفاوت با دانشکده‌های موجود در کشور است، چون آموزش ما «پنج پنجره‌ای» است یعنی ابتداء استاد نظری، موضوع را ارائه و بعد از آن یک استاد تجربی، تجربه خود را در حوزه مورد نظر برای فراگیران کلاس ارائه می‌کند؛ بعد از ارائه استاد عملی دانشجویان و فراگیران که ممکن است حکمرانان فعلی یا متقاضیان آزاد در کلاس باشند، وارد بحث و بررسی خواهند شد.

بعد از بحث و بررسی و ارائه راهکار از طریق فراگیران در این مرحله استاد عملی مجدداً وارد بحث شده و راهکار‌های ارائه شده از طرف فراگیران را بررسی می‌کند تا راه کار نهایی و موفق به کار گرفته در موضوعات مختلف را ارائه کند؛ مجدد بعد از استاد عملی، استاد نظری وارد بحث شده و با توجه به همه مباحث مطرح شده در کلاس و مبانی تئوریک موجود در ایران و جهان، جمع‌بندی کرده و تئوری‌های لازم را به فراگیران ارائه می‌کند.

مورد بعدی در حوزه آموزش، توجه به اساتید و محتوای آموزشی که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی هم بوده است. به همین جهت مدرسه در صدد است تا بهترین اساتید کشور را به کار گرفته و جامع‌ترین و به روز‌ترین منابع آموزشی را ارائه کند، تا فراگیران بتوانند بار علمی متفاوتی را با فراگیران دیگر دانشکده‌ها و مدارس داشته باشند.

پس علت اینکه به جای دانشکده یا دانشگاه یا عنوان دیگری، از عبارت مدرسه استفاده می‌کنند، برمی‌گردد به این موضوع که این مدرسه قراره مکتب متعالی حکمرانی اسلامی را تدوین و ارائه کند. علاوه بر این تفاوت دیگری که با سایر دانشکده‌ها داریم، این است که دانشکده‌ها عمدتاً مباحث نظری را به فراگیران ارائه می‌کنند و خیلی هم در این که دانش‌آموخته واقعاً مهارتی کسب کرده باشد یا نه دخالت نمی‌کنند، ولی برای این مدرسه خیلی مهم است که فراگیران واقعاً هم مبانی نظری و مهارت حکمرانی را یاد بگیرند؛ تفاوت دیگری که با دانشکده‌ها و مدارس دیگر داریم این است که می‌خواهیم مکتب متعالی حکمرانی اسلامی را تدوین و ارائه کنیم، در حالی که هیچ یک از دانشکده‌ها و مدارس موجود صاحب مکتب نیستند.

* نحوه پذیرش دانشجو در مدرسه حکمرانی چگونه است و آیا در این زمینه محدودیت دارید یا خیر؟

برای دوره بلندمدت یا همان دوره دکترا (PHD) حکمرانی، مقررات وزارت علوم و دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی حاکم است، بنابراین شرایطی که دانشگاه‌ها در مقطع دکترا برای پذیرش دانشجو دارند طبیعتاً ما هم همین شرایط را رعایت می‌کنیم. ولی برای دوره‌های کوتاه مدت که عمدتاً دستگاه‌های تابعه حاکمیت متقاضیان آن هستند و نیروهایشان را معرفی می‌کنند، هیچ محدودیتی قائل نیستیم و شرایط خاصی به جز معرفی آن سازمان‌ها در نظر نمی‌گیریم.

چون فرض بر این است که سازمان یا کارکنانی را معرفی می‌کند که برایشان برنامه شغلی دارد و یا اینکه این افراد حکمران هستند و برای ارتقای کیفیت کارشان اعزام می‌شوند تا دانش و مهارت لازم را کسب کنند و با بازده بیشتر کارشان را انجام دهند؛ بنابراین مدرسه حکمرانی شهید بهشتی در این حوزه هیچ محدودیتی برای خود و دستگاه‌ها قائل نیست و با تمام توان در خدمت دستگاه‌های حاکمیتی است. بر این اساس امیدواریم که دستگاه‌های تابعه حاکمیت هم از این فرصت طلایی حداکثر استفاده را ببرند و کارکنان واجد شرایطشان را برای طی این دوره‌ها معرفی کنند.

البته دسته دیگری از آموزش‌ها هم داریم که آموزش‌های آزاد هستند؛ استحضار دارید که خیلی از افراد در کشور ما و کشور‌های دیگر هستند که هیچ شغل حاکمیتی یا دولتی ندارند، ولی دوست دارند دانش و مهارت حکمرانی کسب کنند و بدانند حکمرانی چیست؟ چگونه انجام می‌شود؟ و حکمران در کشور چه کار می‌کند؟ لذا همین برای این افراد هم آموزش داریم و می‌توانند ثبت نام کنند و دوره‌های پیش بینی شده را با لحاظ شرایط لازم طی کنند.

* مدرکی را که مدرسه به فارغ التحصیلان ارائه می‌دهد از چه جایگاهی در نظام آموزشی کشور برخوردار است؟

در این خصوص باید گفت که دانش آموختگان مقطع دکتری مدرسه شهید بهشتی همانند دیگر دانش آموختگان در دانشگاه‌های کشور می‌توانند از همه مزایای مدرک تحصیلی استفاده کنند. عضو هیأت علمی شوند، مشاوره دهند و هر کار دیگری که نیازمند داشتن مدرک دکتراست انجام دهند. البته دوره‌های کوتاه مدت همان‌گونه که عنوان شد به خواست دستگاه‌های متقاضی تشکیل می‌شود. همچنین گواهی پایان دوره آموزشی که مدرسه حکمرانی شهید بهشتی به پشتوانه دانشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی صادر می‌کند اعتبارش را قطعاً دستگاه متقاضی پذیرفته که فراگیرش را برای آموزش به این مدرسه اعزام کرده است.

* آیا قرار است مدرسه به صورت غیر انتفاعی باشد؟

اول باید این نکته را عنوان کنم که برخلاف آن چه در اذهان مردم در رابطه با مدارس غیرانتفاعی وجود دارد، مدارس غیرانتفاعی کشور ما برعکس اسمشان انتفاعی بوده و دنبال پول هستند، ولی مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، چون برای خدمت به حاکمیت و نظام تاسیس شده است قطعاً به دنبال درآمد مادی نیست؛ بنابراین غیرانتفاعی است و همه هزینه‌های آن را نظام قبول می‌کند. به همین دلیل از فراگیران پولی گرفته نمی‌شود مگر آموزش‌های آزاد که در سطوح بالاتر به آن اشاره شد چنانچه فراگیری وابستگی شغلی به هیچ یک از دستگاه‌های تابعه حاکمیت نداشته باشد و علاقمند به کسب دانش و مهارت حکمرانی باشد طبیعتاً باید هزینه اش را هم پرداخت کند تا بتواند دانش و مهارت حکمرانی کسب کند.

* فلسفه وجودی مدرسه حکمرانی از نظر شما چیست؟

دلیل تأسیس و شکل‌گیری مدرسه حکمرانی شهید بهشتی را اگر به صورت خلاصه بخواهیم عنوان کنیم می‌توان به مواردی مانند تدوین و تبیین حکمرانی متعالی اسلامی جهت استفاده در کشور و همه کشور‌های جهان اسلام، ثبت تجارب حکمرانان ۴۰ ساله جمهوری اسلامی ایران جهت استفاده در تدوین ادبیات حکمرانی و استفاده حکمرانان آتی، ایجاد حساسیت در همه عناصر حکمرانی یا اصطلاحاً مثلث حکمرانی که شامل حکمرانان، مردم و مؤسسات می‌شود برای کسب آمادگی و ایفای نقش‌های مورد انتظار که هر کس وظیفه خود را بداند و دانش و مهارت لازم برای انجام وظایفش را کسب کند، اشاره کرد.

البته به جز موارد مورد اشاره می‌توان به یک نکته دیگر هم اشاره کرد و آن این است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام‌القرای جهان اسلام رسالت هدایت‌گری دارد و بهترین وسیله برای هدایت‌گری را مدرسه حکمرانی شهید بهشتی تبیین و ارائه حکمرانی متعالی اسلامی می‌داند که با همکاری همه اندیشمندان اهل قلم و دلسوزان نظام درصدد است هرچه زودتر این مهم را انجام دهد.

* مدرسه حکمرانی شهید بهشتی برگزاری اولین همایش ملی حکمرانی را در اواخر آبان پیش‌بینی کرده است؛ حال با توجه به این موضوع، فلسفه برگزاری این همایش را چه می‌دانید؟

فلسفه برگزاری این همایش ابتدا معرفی مدرسه حکمرانی شهید بهشتی است تا همه مردم و مسئولان بدانند که مدرسه حکمرانی چیست و چه وظیفه‌ای دارد تا بتوانند از قابلیت‌های این مدرسه استفاده کنند، علاوه بر این دعوت از اندیشمندان، اهل قلم، پژوهشگران و دلسوزان نظام برای تدوین ادبیات نظری حکمرانی اسلامی و دعوت همگانی برای مشارکت بهینه در اداره هر چه بهتر کشور از طریق کسب دانش و مهارت حکمرانی، نیز از دیگر مواردی است که در این رابطه می‌توان به آن اشاره کرد.