نشست تخصصی ۸: «چالش‌های سیاستگذاری زیست‌محیطی در ایران»
محورهای نشست:
۱. اهمیت و جایگاه حکمرانی محیط زیست
۲. کنشگران حاکمیتی محیط زیست در ایران
۳. ابرخط‌مشی‌های زیست محیطی در ایران
در این نشست که با حضور جناب آقای دکتر غضنفری، رئیس محترم مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، جمعی از مدیران کل و کارشناسان سازمان حفاظت از محیط زیست برگزار شد، دکتر غضنفری ضمن تبیین کلّی موضوع حکمرانی و اشاره به همایش ملّی حکمرانی که در آبان‌ماه سال جاری برگزار می‌شود، مقدّمه‌ای در باب موضوع نشست بیان کردند. سپس دکتر اصلی پور، دبیر علمی نشست به ارائه تعریف کلّی از مقوله «حکمرانی» پرداخته و جایگاه موضوع «سیاستگذاری» به عنوان یکی از کارکرد‌های اصلی حکمرانی را تشریح کرد. دکتر اصلی پور با بررسی شیوه اعمال قدرت حکومت و قوای حاکمیتی اعم از رهبری و قوای سه گانه و نیروهای مسلح و سایر بخش‌های نظام بر حوزه محیط زیست، نتیجه این اعمال قدرت را شکل گرفتن رفتار بخش عمومیِ حاکمیتی (نظیر قوای سه گانه)، رفتار بخش عمومی غیر دولتی (نظیر شهرداری‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد NGOs)، رفتار بخش خصوصی (نظیر شرکت‌های خصوصی، کسب و کارها، صنایع رقابتی)، رفتار شهروندان و سایر نقش آفرینان مرتبط با حوزه محیط زیست عنوان کرد.
در ادامه سرکار خانم رفیعی به طرح موضوع نشست و ضرورت پرداختن به محیط زیست و تخریب آن به عنوان مساله ای مهم در امنیت ملی پرداخت. مشاور سابق سازمان حفاظت محیط زیست، موضوع توسعه پایدار و تاریخچه شکل‌گیری این مفهوم در پی بروز بحران‌های زیست‌محیطی در دهه 70 و 80 میلادی را بیان و با توجه به اینکه شناخت چالش‌های خط مشی‌گذاری یا همان سیاستگذاری زیست‌محیطی کشور مستلزم شناخت نظام حقوقی محیط زیست ایران و نیز مهمترین کنشگران زیست‌محیطی کشور است، ضمن معرّفی کلّی اسناد بالادستی محیط زیست در ایران شامل اصل 50 قانون اساسی، سند چشم‌انداز افق 1404 و سیاست‌های کلّی نظام، به تشریح چگونگی فراز و فرود سیاست‌های محیط زیست در برنامه‌های توسعه کشور پرداخت و نقاط ضعف و قوّت موضوع محیط زیست در ضمن برنامه‌های مختلف توسعه را تشریح کرد. سخنران نشست پس از تبیین اسناد بالادستی و سیر تطوّر موضوع محیط زیست در برنامه‌های توسعه، به معرّفی کنشگران و نقش آفرینان اصلی عرصه سیاستگذاری محیط‌زیست در ایران پرداخت. وی، نقش‌آفرینان اصلی سیاست گذاری زیست محیطی در کشور را در 8 دسته تقسیم‌بندی کرد:
- نقش‌آفرینان فراقوّه‌ای: مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی
- نقش‌آفرینان فرانهادی در قوّه مجریه: شورای عالی محیط زیست، صندوق ملّی محیط زیست، کمیته ملّی توسعه پایدار، شورای عالی آب
- نقش‌آفرینان قوه مجریه: سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان برنامه و بودجه، کمیسیون زیربنایی، صنعت و محیط زیست و برخی وزارتخانه‌های کلیدی مرتبط
- نقش‌آفرینان قوه مقننه: کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی، فراکسیون محیط زیست، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دیوان محاسبات کشور
- نقش‌آفرینان قوه قضائیه: شعب ویژه دادرسی محیط زیست، سازمان بازرسی کلّ کشور
- نقش‌آفرین مربوط به نیروهای مسلح: نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
- نقش‌آفرینان مستقل: تشکّل‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط با محیط زیست، شوراهای اسلامی شهر و روستا و کمیسیون‌ها تخصصی محیط زیست ذیل شوراها
- نقش‌آفرینان بخش خصوصی
سپس سخنران با تبیین نقش کلی هرکدام از این نقش‌آفرینان در سیاستگذاری زیست محیطی، هدف از سیاستگذاری زیست محیطی را بهره مندی از محیط زیست مطلوب، پایداری سرزمینی، بینش آینده‌نگرانه، ترمیم اثرات سوءتخریب‌های گذشته و افزایش سطح سرمایه‌های اجتماعی عنوان کرد و در ادامه به معرّفی سازمان حفاظت محیط زیست و چالش‌های اصلی پیش روی سازمان پرداخت. موضوعاتی نظیر ضعف در بدنه تخصّصی سازمان، عملکرد سلیقه‌ای مدیران، فقدان راهبرد و خط مشی واحد محیط زیست در دولت‌های مختلف، تغییر جهت‌گیری‌های تخصّصی سازمان در پی جهت‌گیری سیاسی دولت و ... از جمله مهمترین نقاط ضعف اشاره شده در این بخش بود. در نهایت ضمن بیان ملزومات سیاستگذاری محیط زیست شامل ویژگی‌های بومی، تعیین هدف مداوم، توجه به همه منافع ذینفعان، رویکرد فرابخشی و فرانهادی و هم افزایی‌های اجتماعی، به ارائه کاربست سیاستی «حکمرانی متناسب با محیط زیست» در کنار «حکمرانی محیط زیست» پرداخت و سیاست مذکور را به عنوان خط مشی اصلی حلّ چالش‌های موجود در سیاستگذاری محیط زیست طرح و اجزاء آن را تشریح کرد. وی حکمرانی متناسب با محیط زیست را دارای ویژگی‌های مهمّی دانست که بخشی از مهمترین آنها عبارتند از: جامع‌نگری، رعایت پایداری سرزمینی، دارای رسانه‌های زیست‌محیطی با نقش فعال، تعامل فزاینده و مثبت دولت و نهادهای مدنی و افزایش رضایتمندی اجتماعی.
در ادامه با طرح چالش‌های موجود در سیاستگذاری این حوزه و مشخصا چالش‌های سازمان به عنوان کنشگر اصلی، به سوالات و ابهامات مدیران و کارشناسان سازمان محیط زیست پاسخ داده شد و در پایان درباره نقطه نظرات حاضران نشست بحث و تبادل نظر شد.
سروش
نظر شما :