نشست تخصصی ۵: «حکمرانی آموزش»

محورهای نشست:

۱. از دستور کار جهانی‌سازی تا سند ملی آموزش

۲. ساختار و محتوای اسناد جهانی و ملی

۳. نقدهای حکمرانانه اسناد جهانی

۴. سیر پیش رو

دکتر تراب‌زاده در این نشست بحث خود را با توضیحاتی مختصر پیرامون سه محور «حکمرانی آموزش»، «سطوح حکمرانی آموزش» و «آموزش سند 2030» شروع کرد. وی با تعریف حکمرانی به اینکه «چه کسی با چه قدرتی، در چه حوزه‌ای، با چه ابزاری بر چه کسانی با چه رویه‌ای تا چه میزان اعمال قدرت می‌کند تا خواست خود را به اثر خارجی تبدیل نماید»، سطوح حکمرانی را در سطح بین‌الملل و ملی قابل بحث دانست.

دکتر تراب‌زاده در ادامه با استناد به جملات و عبارات رهبر انقلاب اسلامی، مسئله اصلی در پذیرش سند 2030 را «پذیرش حاکمیت و سلطه نهادهای تحت نفوذ مستکبرین در تصمیم‌گیری و ‌مدیریت نظام آموزشی» و به عبارت دیگر «حکمرانی پنهان» اسناد و توافقنامه‌های بین‌المللی و از جمله سند 2030 دانست.

معرفی دقیق سند بیانیه اینچئون و چارچوب اقدام[1]، بیان اهداف، راهبردها و شاخص‌های این سند، محور بعدی مباحث این نشست بود. دیدگاه‌ها و اصول این سند، «آموزش برای همه»، «اشتغال و توسعه مهارت‌ها»، «آموزش فنی و حرفه‌ای»، «آموزش عالی»، «آموزش سلامت و بهداشت» و «آموزش اجتماعی و شهروندی» بوده و اهداف و راهبردهای آن نیز شامل «7 هدف اصلی و 3 هدف اجرایی»، «راهبردهای تحقق اهداف و شاخص‌های سنجش» است. در نهایت نحوه «حکمرانی و مشارکت»، «تأمین مالی»، «هماهنگی» و «پایش»، منطق اجرایی این سند را تشریح می‌کند.

آموزش با کیفیت فراگیر برابر و ترویج فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر برای همه، محوری‌ترین مفهومی است که در این سند مورد تأکید قرار گرفته و مفاهیم دیگری را کنار خود قرار داده است.

در محور بعدی، دکتر تراب‌زاده به نقدهای وارده بر حکمرانی آموزش 2030 پرداخته و انتقادات زیر را بر آن وارد دانست:

۱. ابزاری برای تنظیم رفتار در سطح جهانی

• • تحمیل هنجارها و معروف - منکرهایی جهانی (اجماع جهانی)
  • اهداف کلی، مفسر خارجی
  • پذیرش آموزش 2030 به خاطر فشار شاخص‌ها در خارج و داخل

۲. حرکت بلندمدت به سمت پیچیدگی بیشتر، الزام‌آوری بیشتر، اجماع بیشتر و حقوقی شدن

۳. انتقادات محتوایی

• دستور کار توسعه پایدار 2030 به دنبال الگوی نوینی از توسعه مشحون از ارزش‌های لیبرال دموکراسی
• آموزش به عنوان پاشنه آشیل و زیرساخت اصلی تحقق همه اهداف توسعه پایدار 2030
• آموزش در بطن فرایند توسعه؛ نه در کنار آن
• محتوای آموزش: تربیت انسانِ در تراز جامعه لیبرال
• سند آموزش، مبتنی بر حق طراحی شده است؛ حق برابر همه انسان‌ها (بدون هر نوع تبعیض) برای برخورداری از آموزش با کیفیت و حضور در فرایند حکمرانی آموزش در همه عرصه‌های آموزش، در همه سطوح، برای همه، برای همیشه

۱. تعهد پنهان به اسناد دیگر

۲. رعایت اقتضائات و ارزش‌های بومی؛ اما در اجرا شاخص‌های جهانی و موضوعی حاکمیت دارند.

۳. مغایرت و تضاد با جایگاه خانواده در اسلام

• با وجود نقش کلیدی خانواده در تضمین استمرار سالم نسل بشر، سند 2030 دقیقاً با تأکید بر مسئله برابری جنسیتی و هویت جنسیتی، نهاد خانواده را تخریب و کل فضای اجتماعی مساعد برای تربیت صحیح را از بین می‌برد.

دکتر تراب‌زاده در ادامه به ضعف‌های نهادها و افراد داخلی در مواجهه منفعلانه با این سند اشاره کرده و در نهایت دستورکارهای زیر را برای حکومت پیشنهاد دادند:

• ایجاد تیم‌های کارشناسی قوی در رصد، پایش و ارزشیابی روابط و تعاملات بین‌المللی علمی - آموزشی
• بررسی مسیر طی شده و اسناد موجود در تعاملات بین‌الملل آموزشی برای فهم مکانیسم‌های حکمرانی موجود و اقدام برای طراحی مکانیسم متناسب با منافع خود
• طراحی سازوکارهای شفافیت، کنترل و هماهنگی بین نهادهای مسئول در حوزه تعاملات بین‌المللی تدوین دکترین و سند تعاملات و تبادلات علمی - آموزشی کشور
• طراحی و تدوین نظام ابزارهای تعاملی در روابط بین‌الملل آموزش
• اصلاح نگاه غرب‌زده یا خودباخته یا غافل برخی مسئولان؛ اشکال در دستگاه محاسباتی برخی مسئولان و نخبگان
• تربیت نیروی متناسب و در تراز جمهوری اسلامی به عنوان نماینده کشور در تعاملات و مذاکرات بین‌المللی آموزش

ورود به نهادهای طراحی شاخص، پایش، اجماع‌ساز و... بین‌المللی البته به شرط ورود فعال، تهاجمی و از پیش طراحی‌شده از قبیل: تشکیل ائتلاف‌های موضوعی، منطقه‌ای و...؛ ارائه تفسیرهای ائتلافی و ...