عناصر سلبی و ایجابی حکمرانی مطلوب با بررسی مشروح مذاکرات تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

چکیده: قانون اساسی را می‌توان بیانیه حقوقی کشورها در نحوه حکمرانی دانست؛ در قانون اساسی حدود کارایی بخش‌های حاکمیت، میزان پایبندی حکمرانان به مقولات حکمرانی خوب و میزان اثربخشی و پاسخگویی نهادها، جایگاه مسئولیت‌پذیری و مشارکت در بخش‌ها معین شده و روابط و تکالیف متقابل مردم-حاکمان نیز مشخص گردیده است. این مقاله با بررسی مشروح مذاکرات تدوین قانون اساسی ایران در سال ۱۳۵۸ به دنبال فهم زمینه‌های اجتماعی- سیاسی موثر بر اندیشه حکمرانان وقت، حین نگارش قانون اساسی است. لذا برای نیل به این مقصود اسناد مذاکرات تدوین قانون اساسی را با روش کتابخانه‌ای مطالعه کرده و با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی عناصر گفتمانی نمایندگان «مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» را تحلیل کرده است. طبق یافته‌های این مقاله عوامل سلبی و ایجابی سیاسی-اجتماعی عنصری به شدت تاثیرگذار در فرآیند تدوین قانون اساسی بوده است و نمایندگان این مجلس متاثر از فضای سیاسی و نیروهای اجتماعی وقت حدود و ثغور حکمرانی را تعیین می‌کردند بطوریکه می‌توان گفت قانون‌گذاران در خلاء تصمیم گیری نمی‌کردند و قوانین در محیطی خنثی به تصویب نرسیده است. بررسی یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد، ترس از بازگشت و تکرار استبداد دوران شاهنشاهی، نگرانی از زیرپاگذاشته شدن احکام و شعائر اسلامی، بیم از بازنمایی منفی حکمرانی جمهوری اسلامی در جهان، اصرار به تامین خواسته شهروندان انقلابی در تدوین اصول قانون اساسی، هراس از بازگشت رویکرد امنیتی ساواک در برخورد با شهروندان، عناصر محوری گفتمان حاکم بر مذاکرات تدوین فصل «حقوق ملت» قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸ شمسی بوده است.