نقش عالمان شیعی در تولید و ارائه نظریه‌های تحول حکمرانی سیاسی در باب نظام حکومت در اسلام

چکیده: بحث از حکومت، شرایط حاکم، حوزة اختیارات و مشروعیت آن از مباحث مهمی است که همواره دغدغة فکری عالمان شیعی بوده است بررسی نظریات سیاسی عالمان شیعی در رابطه با حکومت و دولت در اسلام، پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) و پس از غیبت امام دوازدهم از دید کلام شیعی، به روش علمی و عینی، ریشه‌ای در پژوهش از بعد تاریخی ارتباط با خلافت و امامت دارد. بر اساس اصل جهان‌شمول بودن اسلام، اسلام خاتم ادیان است در نتیجه باید والاترین چهره زندگانی و بهترین نوع حکومت را برای بشر تبیین کرده باشد. که هم به امور دنیایی و هم به امور معنوی به طور مساوی نظر داشته تا بتواند در همه دوران‌ها بقا داشته باشد. نظرات عالمان (حکماً و فقیهان) شیعی در دوران‌های مختلف دارای سیر تکاملی بوده است. در این مقاله سعی شده است با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و روش تحقیق تاریخی و شیوه تحلیل توصیفی - قیاسی، با استفاده از تطورگرایی در علوم انسانی، نسبت به نقش عالمان شیعی در تولید و ارائه نظریه‌های سیاسی در باب نظام حکومت در اسلام و چگونگی تحول در حکمرانی در آثار متقدمین و متأخرین، بررسی اهداف و ساختار حکومت از منظر عالمان شیعه پرداخته شود. برخی از یافته‌ها حاکی از این مهم‌اند که بجهت دستیابی حکومت مطلوب و یا حداقلی در راستای هدف عالیه اسلام، مجاهدتهای بسیاری توسط عالمان شیعی در اعصار مختلف صورت پذیرفته تا جامعه اسلامی و عموم انسانها به بهترین وجه راه هدایت به سوی کمال را بپیماید.