بررسی و مقایسه مفاهیم مدیریت یکپارچه منابع آب و حکمرانی آب

چکیده: مسائلِ آب، درهم‌تنیده و ترکیبی از مسائل سیستم‌های زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هستند. در پژوهش‌های بسیاری به این مسأله اشاره شده است که مشکل بسیاری از کشورها در حال حاضر مشکل کمبود فیزیکی منابع آب نیست؛ بلکه علت اصلی این مشکلات سوء‌مدیریت و حکمرانی بد آب است. در واقع، از زمانی‌که ابعاد انسانی و درهم‌تنیدگی سازوکارهای موجود در منابع طبیعی نمایان شد، تغییر نگرش بزرگی در پارادایم‌های مدیریت منابع طبیعی رخ داده است. تغییر پارادایم، از مدیریت بالا به پایین و دستور کنترل به سمت پارادایمی غیرمتمرکز، مشارکتی و منعطف‌تر بوده است. این تغییر پارادایم در مدیریت منابع آب از جنبه‌ی مشارکت گسترده‌تر گروداران در برنامه‌ها و پروژه‌های منابع آب و حوضه‌ی آبریز بود. اولین مفهوم منتزع از استفاده‌ی پایدار از این منبع "مدیریت یکپارچه‌ی منابع آب" بود. هدف اصلی در فرآیند مدیریت منابع آب، حفظ و ارتقاء وضعیت منابع برای استفاده‌‌ی نسل‌های آینده است. در عمل، پارادایم جدیدِ مدیریت یکپارچه‌ی منابع آب، به‌دلیل درهم‌تنیدگی‌های منحصربه‌فرد در مسائل منابع آب، کارآیی خوبی از خود نشان نداد و مشکلات موجود تداوم یافتند. بنابراین محققان به سمت تکمیل این پارادایم و توسعه‌ی پارادایم‌های جدید برای پاسخ‌دهی به این مسائل برآمدند. این روند تکاملی باعث شکل‌گیری مفهوم حکمرانی و به‌طور ویژه حکمرانی آب گردیده است. بر این اساس، در این مقاله به بررسی روند تغییرات در مدیریت منابع آب و چگونگی تغییر مدیریت منابع آب ابتدا به مدیریت یکپارچه منابع آب و سپس به حکمرانی آب پرداخته خواهد شد.