بررسی تأثیر توسعه سیاسی بر حکمرانی خوب بر مبنای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی

چکیده: با پایان چهل‌سالگی یا به تعبیری «چله انقلاب» و آغاز دهه پنجم حیات انقلاب اسلامی، مقام معظم رهبری با صدور بیانیه‌ای موسوم به «گام دوم انقلاب»، مسیر آینده کشور را به‌مثابه «نقشه راهی» ترسیم کرده و مردم و مسئولین را در گام برداشتن بر صراط آن را توصیه نمودند. ایشان در این بیانیه و در یک رویکرد راهبردیِ واقع‌بینانه، استمرارِ اقتدار و استقلال ایران را ترسیم نموده‌اند. از سوی دیگر بقاء و دوام یک نظام سیاسی مرهون کاربست شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر حکمرانی (همچون کنترل فساد، کارآیی و اثربخشی دولت، ثبات سیاسی و غیره) است که اندیشمندان یکی از مهم‌ترین این عوامل را «توسعه سیاسی» می‌دانند. توسعه سیاسی در کلیّت خود بخشی از فرآیند پیچیده توسعه ملی است که ازنظر سیاسی به‌منظور حل تضاد منافع فردی و جمعی در دو بُعد مشارکت سیاسی و رقابت سیاسی باهدف ارتقاء ظرفیت‌های مادی و معنوی یک نظام اجتماعی تجلّی می‌یابد. بنابراین، توسعه سیاسی را افزایش ظرفیت و کارایی یک نظام سیاسی در حل‌وفصل تضادهای منافع فردی و جمعی، ترکیب مردمی بودن، آزادگی و تغییرات اساسی در یک جامعه تعریف کرده‌اند. به نظر می‌رسد هراندازه که یک نظام سیاسی از انعطاف‌ناپذیری به انعطاف‌پذیری و از سادگی به پیچیدگی و از پراکندگی به یگانگی گرایش پیدا کند، به همان نسبت توسعه سیاسی در آن نظام افزایش یافته است. در این فرآیند حکمرانی خوب را نیز مهم و متأثر از سطح توسعه سیاسی می‌دانند. حکمرانی خوب نیز به معنای اعمال اختیار سیاسی، اقتصادی و اداری به‌منظور اداره امور کشور در تمام سطوح و شئون است که شامل اعمال حاکمیت در سازوکارها، فرآیندها و نهادهایی است که توسط شهروندان و گروه‌ها به منصه ظهور می‌رسد. بدین‌سان که دولت تعیین‌کننده چارچوب حقوقی و محدوده عمل سیاسی بوده، جامعه مهیاکننده بسیج عمومی برای مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است و گروه‌ها نیز حد واسط و حلقه واصل حاکمیت با جامعه می‌باشند. هدف از نگارش مقاله حاضر، پاسخگویی به این سؤال است که اولاً مؤلفه‌های توسعه سیاسی چه تأثیری بر حکمرانی‌خوب دارند؟ و ثانیاً راهبرد بیانیه گام‌دوم در این رابطه چیست؟ در پاسخ به سؤال پژوهش این فرضیه مطرح شد که هر اندازه مؤلفه‌های توسعه سیاسی (مشارکت، اعتماد، رقابت و انسجام سیاسی) افزایش یابند، به همان میزان شاهد تحقق حکمرانی خوب در جامعه هستیم؛ به‌عبارت دیگر میان مؤلفه‌های توسعه سیاسی و حکمرانی خوب ارتباط و همبستگی مستقیم وجود دارد. روش پژوهشی به‌کار گرفته‌شده، روش آمیخته (ترکیب کمّی و کیفی) بوده و تکنیک مورداستفاده در آن پیمایش است و با ابزار اسنادی و مطالعات کتابخانه‌ای داده‌های موردنظر جمع‌آوری شده‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که رابطه توسعه سیاسی و حکمرانی خوب از نوع همبستگی مستقیم است، بدین‌معنا که پیش‌شرط تحقق حکمرانی خوب، افزایش سطح و میزان مؤلفه‌های توسعه سیاسی می‌باشد.