نشست بین‌المللی «تحولات حکمرانی؛ جهت‌گیری‌های نوین در خط‌مشی‌گذاری عمومی»

‌‌‌‌‌‌‌مدرسه حکمرانی شهید بهشتی در راستای تحقق رسالت خود مبنی بر تعمیق دانش حکمرانی در کشور اقدام به برگزاری نشست‌های تخصصی با صاحب نظران و اندیشمندان مطرح در سطح بین المللی می نماید. بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، این نشست در روز سه شنبه دوم آذر ۱۴۰۰ از ساعت ۱۹ تا ۲۱:۳۰ با شرکت پرفسور گای پیترز و پرفسور علی فرازمند از دانشمندان طراز اول و مطرح در حوزه حکمرانی و خط مشی گذاری و مدیریت دولتی، دکتر مهدی غضنفری رئیس مدرسه حکمرانی شهید بهشتی، دکتر محمد جواد نصراله زاده قائم مقام مدرسه حکمرانی و با دبیری دکتر محمد باقر عالی و حضور جمعی از دانشجویان، پژوهشگران و علاقمندان حوزه حکمرانی برگزار شد.

چهارمین کرسی علمی حکمرانی

Ali Farazmand
(Keynote Speaker)

Ph.D,Professor in the School of Public Administration at Florida Atlantic University , Founder and Editor in Chief of Public
Organization Review

B, Guy Peters
(Keynote Speaker)

Ph.D,Maurice Falk Professor of Government, Department of Political Science,University of Pittsburgh, Pittsburgh, Pennsylvania ; President of International Public Policy Association

Mohammadbagher Aali
(Moderator )

DBA, Former Deputy for the Ministry of Industry, Mine & Trade and President of IDRO Executive Board, Ph.D Student,SBSG I.R.Iran

The Transformation of Governance
New Directions in Public Policy

‌‌‌‌‌

در ابتدای جلسه دکتر نصرالله زاده قائم مقام مدرسه حکمرانی شهید بهشتی به معرفی مدرسه، ارائه چشم انداز و مأموریت‌ها و شرح مختصری از عملکرد مدرسه پرداختند.

پس از معرفی مدرسه برای شرکت‌کنندگان و حضار، دبیر نشست، شخصیت علمی اساتید حاضر، پژوهش ها و خدماتی که برای پیشبرد علم حکمرانی و خط مشی گذاری کرده اند را ارائه نمود. براساس برنامه‌ریزی انجام شده مقرر بود هر کدام از اندیشمندان مدت نیم ساعت به ایراد سخن پرداخته و پس از آن به سوالات حاضرین جواب داده شود.

موضوع سخنرانی پروفسور گای پیترز تحولات حکمرانی؛ جهت گیری های نوین در خط مشی گذاری بود. در ابتدای بحث ایشان تاکید کردند که حکمرانی به صورت پایه ای، چیزی جز راهبری برای نیل به اهداف جمعی نیست که به لحاظ ریشه شناسی از سکانداری کشتی اقتباس شده است.

وقتی که در مورد راهبری ( steering ) به سوی اهداف جمعی در بحث حکمرانی توجه می کنیم به مکانیزم های کنترل و مکانیزم های نیل به اهداف نیز توجه داریم مهمترین بحثی که از ابتدای مطرح شدن حکمرانی مواجه بودیم دوگانگی (dichotomy) بوده که برای حکمرانی و حکومت قائل بودند. به عقیده ما این دوگانگی یک دوگانگی فریبنده deceptive dichotomy) ) است. منظور از این دوگانگی، در مورد دولت، در مفهوم شبکه‌ها، تفویض اختیار به شبکه‌ها و اینکه دولت تنبل، بروکرات و لخت هست ظهور و بروز پیدا کرد تا جایی که از این مفهوم ها استفاده کردند و بحث حکمرانی بدون دولت را مطرح کردند. دلایل فریبنده بودن این دوگانگی به عقیده من این است که وجود دولت در هر جامعه ای امری اساسی است که دارای قدمت هست و مهمترین دلیل آن اینکه بدون دولت امکان توافق درمورد اهداف جمعی وجود ندارد و اگر دولت وجود نداشته باشه فراگیری این اهداف و سایر موارد هم بی معنی خواهد بود چراکه معنی اهداف جمعی، اهدافی است که جامعه را به سوی وحدت، به سوی اتفاق نظر و غیره رهنمون می کند و اینها همان قواعد، چارچوب ها و به اصطلاح قانون است.

باید توجه کنیم که خط مشی گذاری ابزار حکمرانی برای نیل به اهداف جمعی است و فرآیندها و چارچوب های حکمرانی و خط مشی گذاری تفاوت ها و شباهت هایی وجود دارد که به لحاظ علمی به آنها اشاره می شود.

همانطوری که اکثر دانشمندان در حوزه حکمرانی به آن اذعان دارند مثل (تورفینگ و همکاران، ۲۰۲۲) حکمرانی در حال تغییر است چراکه مبانی کنترل حکمرانی مثل قدیم نیست، توجهات بسیار زیادی به طرف حکمرانی مشترک ( collaborative governance )وجود دارد البته هنوز در ابتدای مسیر تحول هستیم و این تحول همچنان وجود دارد و دلیل عمده این تحول، تغییرات و تحولاتی است که در محیط بخصوص در عصر دیجیتال و داده های بزرگ (big data) به وجود آمده است.

این تغییرات به نحوی است که از مفهوم مشترک یا هم یاری ( collaborative ) به عنوان مفهوم غالب استفاده می‌کنند چرا که بیشتر بر مبنای مذاکره، حضور تمام ذینفعان به خصوص در سطح محلی، هم تولیدی ( coproduction )خدمات و همچنین هم اتخاذی ( cocreation ) خط مشی ها تاکید دارد.

در انتها، پروفسور گای پیترز مطالب خود را به صورت زیر جمع بندی نمود:

• هم حکمرانی و هم خط مشی گذاری موضوعات سیاسی هستند و هدف نیستند.
• هر دوی این مفاهیم تابعی از بروکراسی هستند.
• در چند سال اخیر، محیط پویا به خصوص بروز کووید ۱۹ هر دوی آنها رو تحت تاثیر قرار داده است.
• به صورت کلی هردو این مفاهیم وابسته به جامعه هستند.
• مستقل از ماهیت طرز اداره مسئله پاسخگویی در هر دو مساله ای اساسی است.
• علی‌رغم مشترکات بسیار زیاد که بین این دو مفهوم وجود دارد. در این مورد هم همگام اند. هم حکمرانی و هم خط مشی گذاری در حال تغییرند ولی همیشه آنها وجود دارند و منبع تغییرات عمدتاً، دستور و کنترل می باشد.

در ادامه جلسه پروفسور علی فرازمند با ذکر این نکته که اکثر مواردی که من مدنظر داشتم توسط استاد گای پیترز بیان شد. سعی خواهم کرد بصورت خلاصه مطالبی ذکر کنم.

ایشان با ذکر قدمت امر حکمرانی و خط مشی گذاری در ایران از ازمنه قدیم، خاطر نشان کرد که دنیا در مورد این دانش ها مدیون ایرانیان است. اینکه چگونه امکان اداره کشوری پهناور و ساتراپ ها وجود داشت چیزی جز وجود شیوه خاصی از حکمرانی و همراهی و حضور کنشگرانی غیر از دولت و حکومت درامر حکمرانی نیست. این مفهوم حکمرانی بعد از اسلام آوردن ایرانیان نیز وجود داشته است و موفقیت های شایان دول آنزمان تابعی از حضور مردم بوده است. ایران یک شکسپیر نه، چندین شکسپیر دارد که نتیجه آن پرورش ادبا و شعرای بزرگی چون سعدی، حافظ و حتی در زمان معاصر مثل شاملو، اخوان ثالث می باشد که تاکنون ادامه داشته است. برای اکثر شعرهای این شعرا، فقط یک شعرشان کتابها می توان نوشت. این همان چیزی است که ما از آن به ظرفیت سازی ( capacity building ) تعبیر می کنیم. به نظر من مهمترین عنصر امر حکمرانی که ظرفیت سازی هم تابعی از آن است بخصوص در ایران امروز که محسوس تر از بقیه زمان هاست، بحث رهبری ( leadership ) است که عاملی بسیار مهم در امر شکوفایی ایرانیان و حتی در گذشته تاریخی موجب برخی عدم کامیابی ها نیز می باشد. معنی این مطلب این است که در این مورد با استاد گای پیترز هم موافق هستم. عامل بسیار مهم دیگر محیط است. یعنی حکمرانی باید تابعی از بافتار و زمینه باشد به عبارت دیگر مدل ها و سبک هایی که در جاهای مختلف، در کشورهای مختلف ایجاد شده وتکامل یافته، نمی‌توان به جاهای دیگر نسخه پیچی کرد. همین کاری که درمورد حکمرانی خوب ( good governance )انجام شد در دنیای غرب این نسخه برای پیشبرد توسعه در کشورهای در حال توسعه تدوین شد. در عمل دیدیم که چیزی اتفاق نیفتاد چون به عوامل زمینه‌ای توجه نشده بود. بنابراین در بحث های حکمرانی اگر به عوامل بومی و محلی و عامل عدم دخالت بین المللی در داخل کشور توجه نشود نمی توان انتظار موفقیت از حکمرانی داشت. بنابراین ما مفهوم حکمرانی سالم ( sound governance )را مطرح کردیم حکمرانی سالم، دنبال توجه به توانمندی های بومی در سطح ملی و همچنین در سطح بین المللی برای جلوگیری از اثرگذاری غیرمتعارف در واحدهای ملی و نیز توان اثرگذاری ملی در خارج از کشور و در سطح بین المللی هست. بحث کرونا در سالهای اخیر مطلب مهم دیگری را هم به ما نشان داد و اینکه مدیریت بحران مخصوصاً در سال های اخیر که تحولات بسیار گسترده، بسیار سریع و وسیع می باشد بسیار مهم جلوه می کند و بار دیگر من می خواهم این نوید را به شما بدم که به" زندگی پرآشوب خوش آمدید". به عبارتی دیگر با توجه به مجموع این تحولات سریع همه جانبه و گسترده ما الان در دنیایی در حال زندگی هستیم که پر از آشوب است، به عبارت دیگر ما باید بتوانیم زندگی در آشوب، زندگی همراه آشوب، زندگی توأم با آشوب را یاد گرفته و بتوانیم و در این محیط ها حکمرانی کرده و خط مشی گذاری نماییم.

درادامه نشست دکتر مهدی غضنفری ضمن تشکر و قدردانی از اساتید محترم در مورد ضرورت امر توجه به آموزش و پژوهش حکمرانی در کشور و اینکه در حال حاضر موضوع حکمرانی و دانش حکمرانی کنش و منش حکمرانی در کشور جا افتاده، ابراز امیدواری کردند و در ادامه مباحث، ایشان ضمن تشکر از برگزاری و تاکید بر ادامه آن، اضافه نمودند که در بحث های حکمرانی بایستی به موضوع توانمندی های بومی، بافتارهای ملی و ارزشها و باورهای ملی توجه کرد. نمی شود با نسخه ای که در کشور فلان برای حل مشکلات این مسئله در امر حکمرانی نوشته شده و پیچیده شده و مطابق ارزش ها، هنجارها و باورهای ملی آنهاست نسبت به علاج و درمان مسائل و مشکلات مبتلابه در حوزه حکمرانی مثلاً در کشور خودمان بپردازیم. موضوع خط مشی گذاری زمینه مبنا و توجه به توانمندی های ملی و محلی جزو مهمترین بحث هایی است که بایستی در موضوع حکمرانی به آن توجه کرد.

در ادامه نشست اساتید حاضر به سوالاتی که توسط شرکت کنندگان پرسیده شد پاسخ دادند. این نشست حدود ۱۷۰ دقیقه به طول انجامید و به زبان انگلیسی برگزار شد.